Nie jest tajemnicą, iż powikłania infekcji wirusowych i bakteryjnych układu oddechowego mogą wpływać negatywnie na stan naszego serca. Jednym z potencjalnych problemów może być zapalenie mięśnia sercowego, które w większości przypadków ustępuje samoistnie, bez specjalistycznego leczenia. Aby tak się stało, w czasie trwania infekcji konieczne jest prowadzenie oszczędzającego trybu życia, ograniczenie wysiłku fizycznego, czy też wytężonej pracy. Zdarza się jednak, że zapalenie mięśnia sercowego staje się poważnym problemem i może wymagać leczenia kardiologicznego, a nawet hospitalizacji.
Tekst: dr n. med. Lucyna Woźnicka-Leśkiewicz | Zdjęcia: Katarzyna Loga, Adobe Stock
Temat zapalenia mięśnia sercowego był szeroko poruszany w czasie pandemii COVID 19. Musimy jednak pamiętać, iż nie tylko ten patogen może powodować problemy kardiologiczne. Częstą przyczyną problemów są powikłania pogrypowe czy anginy (infekcja bakteryjna). Praktycznie każda infekcja o charakterze wirusowym, bakteryjnym czy grzybiczym może wiązać się z późniejszymi powikłaniami kardiologicznymi.
Statystyki – infekcje układu oddechowego a powikłania kardiologiczne:
- zapalenie mięśnia sercowego w wyniku COVID-19 dotyczy 11 na 100 tysięcy osób
- kardiologiczne powikłania grypy dotyczą 5-10 % pacjentów
- zapalenie mięśnia sercowego w przebiegu gorączki reumatycznej (powikłania anginy) stwierdza się u 40-60 % chorych
W przebiegu infekcji układu oddechowego może dojść do następujących powikłań kardiologicznych: - zapalenia mięśnia sercowego,
- zapalenia osierdzia,
- zapalenia wsierdzia,
- zaostrzenia przewlekłej niewydolności serca,
- ostrego zespołu wieńcowego,
- uszkodzenia zastawek serca np. stenozy lub niedomykalności zastawki mitralnej,
- zaburzeń rytmu serca (arytmii).
Jakie objawy mogą pojawiać się w przypadku powikłań kardiologicznych spowodowanych infekcjami układu oddechowego?
Istotnym sygnałem jest występująca u pacjenta męczliwość, duszność, kaszel czy stan podgorączkowy. Pacjenci mogą być osłabieni, mogą pojawiać się u nich bóle zamostkowe, a także kołatania serca. Jednakże w łagodnie przebiegającym zapaleniu mięśnia sercowego objawy mogą nie występować. Tym bardziej należy wziąć sobie „do serca” zalecenia lekarskie, aby w trakcie i po przebyciu infekcji dać sobie czas na rekonwalescencję – nie podejmować intensywnego wysiłku fizycznego, prowadzić oszczędzający tryb życia. W razie wystąpienia objawów najlepiej zgłosić się do lekarza. Powinien on zlecić wedle potrzeby dodatkowe badania, takie jak: EKG czy echo serca. Diagnostykę poszerza się czasami także o badania laboratoryjne, tj. stężenie peptydów natriuretycznych oraz holtera EKG, holtera ciśnieniowego, a nawet rezonans mięśnia sercowego czy angio-KT tętnic wieńcowych.
Najczęściej powikłania kardiologiczne infekcji układu oddechowego zdarzają się u osób starszych, po 65. roku życia oraz u osób z chorobami współistniejącymi: cukrzycą, chorobą wieńcową, nadciśnieniem tętniczym oraz pacjentów przewlekle leczonych z powodu chorób o podłożu autoimmunologicznym czy przyjmujących leki obniżające odporność. Kardiologiczne powikłania mogą pojawiać się także u zupełnie zdrowych, młodych osób, dlatego również oni nie powinni lekceważyć infekcji niezależnie od czynników wywołujących.
Warto wspomnieć o późnych powikłaniach infekcji. Powstały już nawet popularne określenia odległych powikłań COVID-19: long- COVID, czyli objawy choroby trwające od 4 do 12 tygodni od czasu zachorowania oraz post- COVID oznaczający objawy występujące powyżej 12 tygodni od zachorowania. Objawami post-COVID są najczęściej zmęczenie, kaszel, duszność, uczucie kołatania serca, bóle w klatce piersiowej, ale także lęk, depresja, problemy z koncentracją i bezsenność.
Co warte jest podkreślenia, WHO szacuje, że spośród 3-5 mln ciężkich przypadków grypy stwierdzanych co roku na całym świecie ok. 300-650 tysięcy kończy się zgonem. Poza powikłaniami ze strony układu oddechowego zaobserwowano związek między grypą sezonową a liczbą zdarzeń sercowo-naczyniowych występujących jednocześnie z epidemią grypy lub bezpośrednio po niej. Jak wskazują badania, infekcja grypowa jest czynnikiem wpływającym negatywnie na przebieg choroby wieńcowej i niewydolności serca, może być także przyczyną zapalenia mięśnia sercowego. Aby tej sytuacji zapobiegać, bardzo istotne są szczepienia przeciwko grypie, które z jednej strony chronią przed ciężkim przebiegiem grypy, a z drugiej – zmniejszają ryzyko powikłań zarówno wśród osób zdrowych, jak i pacjentów z chorobą wieńcową czy niewydolnością serca.
Mając na uwadze złożoność problemu oraz potencjalne powikłania kardiologiczne, nawet w przypadku „łagodnych” infekcji układu oddechowego, powinniśmy dostrzegać konieczność profilaktyki zakażeń (unikanie dużych skupisk ludzkich w przypadku pacjentów z obniżoną odpornością) oraz szczepień ochronnych (np. przeciwko grypie).
- Raman B , Bluemke DA , Lüscher TF , Neubauer S. Long COVID: post-acute sequelae of COVID-19 with a cardiovascular focus. Eur Heart J. 2022 Mar 14;43(11):1157-1172. doi: 10.1093/eurheartj/ehac031.
- Macias AE, McElhaney JE, Chaves SS, et al. The disease burden of influenza beyond respiratory illness. Vaccine 2021 Mar 15;39 Suppl 1:A6-14.
