Choroby układu krążenia są główną przyczyną umieralności kobiet, są odpowiedzialne za około 40-50% zgonów w grupie kobiet. Przewyższają tym samym ponad dwukrotnie liczbę zgonów spowodowaną wszystkimi nowotworami łącznie. Dziesięć razy więcej kobiet jest dotkniętych chorobą wieńcową i udarem mózgu niż rakiem piersi.
Tekst: dr n. med. Lucyna Woźnicka-Leśkiewicz | Zdjęcia: Katarzyna Loga, Adobe Stock
Menopauza a ryzyko choroby wieńcowej
Średnia wieku menopauzy mieści się w przedziale 48-52 lat. U części kobiet proces ten zachodzi jednak wcześniej. W badaniach klinicznych udowodniono, że palenie papierosów w znaczący sposób go przyśpiesza. Każdy rok opóźnienia wystąpienia menopauzy zmniejsza ryzyko chorób sercowo-naczyniowych o około 2%. Oznacza to, że kobieta miesiączkująca po raz ostatni w 40 roku życia ma o około 20% większe ryzyko kardiologiczne niż kobieta, która wchodzi w okres menopauzy w wieku 50 lat. Menopauza wiąże się z szeregiem istotnych zmian zachodzących w organizmie kobiety. Rośnie stężenie cholesterolu całkowitego, LDL-cholesterolu oraz trójglicerydów. Spada natomiast poziom mającego korzystne działanie HDL-cholesterolu. Pogorszeniu ulega także metabolizm glukozy. Narasta zjawisko insulinooporności, które prowadzić może do rozwoju cukrzycy ze wszystkimi jej powikłaniami.
Czym różnią się kardiologicznie kobiety od mężczyzn?
Istotną odmiennością odnośnie czynników ryzyka choroby wieńcowej u kobiet jest ochronne działanie estrogenów. Z tego powodu u kobiet w średnim wieku częstość występowania choroby wieńcowej jest niższa niż u mężczyzn. Objawy choroby niedokrwiennej serca pojawiają się u kobiet około 10 lat później i mogą różnić się w obu grupach. U kobiet częściej występuje duszność, męczliwość oraz uczucie kołatania serca. Po menopauzie hormonalna ochrona u kobiet zanika, a ryzyko choroby zwiększa się do poziomu ryzyka u mężczyzn i zrównuje się zupełnie po 75 roku życia.
Czy kobiety mają wpływ na moment wystąpienia menopauzy?
Jedynym rozwiązaniem pozostaje uczynienie wszystkiego, by menopauza wystąpiła jak najpóźniej. Jest to możliwe choćby przez rzucenie palenia papierosów, które jak udowodniono, przyśpiesza wygaszanie czynności hormonalnej jajników.
Jaki wpływ „na serce” ma otyłość i cukrzyca?
Otyłość jest istotnym czynnikiem ryzyka choroby wieńcowej. U kobiet po 45 roku życia ryzyko pojawienia się cukrzycy jest wyższe niż u mężczyzn w tym samym wieku. Pacjentki z cukrzycą charakteryzują się większą śmiertelnością, wyższym ryzykiem wystąpienia ponownego zawału serca, a także częstszym rozwojem niewydolności serca niż mężczyźni.
Nadciśnienie tętnicze jako czynnik ryzyka chorób sercowo-naczyniowych
Do 55 roku życia więcej mężczyzn niż kobiet choruje na nadciśnienie tętnicze. Jednak w grupie po 75 roku życia tendencja ta odwraca się i kobiety stają się główną grupą osób chorujących na nadciśnienie. Częstym następstwem tego schorzenia jest przerost lewej komory serca oraz niewydolność serca z zachowaną funkcją skurczową, które u kobiet wiążą się z gorszym rokowaniem niż u mężczyzn.
HDL cholesterol = dobry cholesterol.
U kobiet większe znaczenie niż u mężczyzn ma HDL cholesterol, czyli tzw. „dobry cholesterol”. Dlatego jest szczególnie ważne utrzymywanie go na jak najwyższym poziomie. Można tego dokonać nie tylko za pomocą leków, ale również, a może przede wszystkim, poprzez regularny wysiłek fizyczny oraz zdrową dietę.
Aktywność fizyczna u kobiet jako profilaktyka chorób sercowo-naczyniowych
Aktywność fizyczna powinna stać się elementem codziennego funkcjonowania. Nawet umiarkowane ćwiczenia fizyczne wykonywane regularnie przynoszą zadowalające efekty. Należy pamiętać, że – aby utrzymać ten efekt lub dodatkowo pozbyć się zbędnych kilogramów – konieczne jest kontynuowanie ćwiczeń najlepiej codziennie, przez cały rok, niezależnie od pory roku. Jak intensywne powinny być treningi? Umiarkowana intensywność ćwiczeń fizycznych oznacza, że częstość rytmu serca na minutę mieści się w granicach 50-60% tętna maksymalnego (wysiłek interwałowy). Tętno maksymalne wylicza się z prostego wzoru: 220 – wiek (w latach)
Należy pamiętać, że opisana powyżej zasada dotyczy osób zdrowych, bez zdiagnozowanych chorób przewlekłych. W każdym innym przypadku konieczne jest wykonanie specjalistycznych badań kwalifikujących do wysiłku fizycznego i zaplanowanie go we współpracy z lekarzem kardiologiem.
Największe korzyści wynikają ze spacerów czy szybkich marszów, gdyż jest to najbardziej uniwersalny rodzaj wysiłku, który nie wymaga szczególnych umiejętności, warunków otoczenia ani nakładów finansowych. Istnieją dowody, iż w programach redukcji masy ciała oraz profilaktyki kardiologicznej istotne korzyści przynoszą także ćwiczenia o charakterze wytrzymałościowym, jak na przykład jazda na rowerze, pływanie, narty biegowe czy taniec.
Co istotne, najlepsze efekty w zakresie redukcji masy ciała i utrzymania pożądanych wskaźników antropometrycznych, można uzyskać za pomocą kompleksowego programu obejmującego niskokaloryczną, właściwie zbilansowaną dietę oraz regularną aktywność fizyczną o umiarkowanej intensywności.
